diff --git a/RDA-kenmerken.md b/RDA-kenmerken.md index 8a022cd..307b805 100644 --- a/RDA-kenmerken.md +++ b/RDA-kenmerken.md @@ -6,7 +6,7 @@ De tabellen met kenmerken zijn opgebouwd uit de volgende kolommen: * **uri**: Linkt naar de officiële RDA-URI van het element, toont de element-naam met *namespace prefix*. * **naam**: Toont de Engelstalige *lexical alias*, die ook overeen komt met de naam van het equivalente element in de [`rdanl`-ontologie](rdf/profile). * **opm.**: Aanvullende informatie over de toepassing van het element, zie ook de definitie en richtlijnen van RDA. In sommige gevallen wordt aangeraden een zo specifiek mogelijk sub-element te gebruiken. Zie voor hiervoor (als RDF) ook [rdanl.ttl](#rdanlttl). -* **range**: Aanduiding van de klasse van de entiteit waar het kenmerk naar verwijst. **Let op:** het betreft hier **niet** de `rdf:range` (zie ook [RDA als linked data](#rda-als-ld) ). +* **range**: Aanduiding van de klasse van de entiteit waar het kenmerk naar verwijst. **Let op:** het betreft hier **niet** de `rdfs:range` (zie ook [RDA als linked data](#rda-als-ld) ). * **vastlegging**: De wijze van vastlegging (*recording method*). Bij een verwijzing naar een WEMI-entiteit of `Agent` (of subklasse daarvan), geldt dat gebruik van een IRI of anders een ingang van een geautoriseerde bron de voorkeur verdient. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de [Nederlandse Thesaurus van Auteurnamen](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/persons) (hoewel deze nu nog niet naar RDA klassen omgezet is kan deze gebruikt voor `Persons` (op indirecte wijze) of (direct) voor de centrale `Nomen` van een [Persona](#persona-in-rda)) of de [Brinkman-thesaurus](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/brinkman). De volgende codering wordt er gehanteerd: **U**: "unstructured", **S**: "structured", **Id**: "identifier" en **IRI**: IRI * **verpl.?**: Is het gebruik van dit element *verplicht* (**M** = *mandatory*), *verplicht indien van toepassing* (**MA** = *mandatatory if applicable*) of *optioneel* (**O**). * **max.**: Is het element herhaalbaar? diff --git a/RDA_en_LRM.md b/RDA_en_LRM.md index 79dff87..3bb4243 100644 --- a/RDA_en_LRM.md +++ b/RDA_en_LRM.md @@ -9,7 +9,7 @@ RDA is gegrondvest op het IFLA Library Reference Model (LRM). LRM is een model d * `Work`: Een intellectuele of artistieke creatie op het **conceptuele niveau**. -* `Expression`: De **vastlegde intellectuele of artistieke realisatie** van een `Work`, bijvoorbeeld als een tekst, in muzikale of choreografische notatie, etc., of een combinatie van dergelijke vormen. +* `Expression`: De **vastgelegde intellectuele of artistieke realisatie** van een `Work`, bijvoorbeeld als een tekst, in muzikale of choreografische notatie, etc., of een combinatie van dergelijke vormen. * `Manifestation`: Het **productieplan voor de fysieke belichaming** van een `Expression` . @@ -17,9 +17,9 @@ RDA is gegrondvest op het IFLA Library Reference Model (LRM). LRM is een model d LRM is niet alleen geschikt voor het beschrijven van bibliografische objecten. De creaties waar LRM betrekking op heeft, worden in algemene zin ook wel *resources* of bronnen genoemd. Binnen het bibliotheekdomein gaat het dan bijvoorbeeld om gedrukte en digitale tekstuele bronnen, niet-tekstuele bronnen, handschriften of niet-gepubliceerde bronnen zoals die door in bibliotheken verzameld worden. -Naast de klasses van de genoemde WEMI-entiteiten, kent LRM ook de klasse `Agent` voor de **verantwoordelijke** voor een *resource*. De klasse `Agent` heeft subklasses de `Person` en de `Collective Agent`. Deze laatste kan ook weer verdeeld worden in de `Corporate Body` en de `Family`. +Naast de klasses van de genoemde WEMI-entiteiten, kent LRM ook de klasse `Agent` voor de **verantwoordelijke** voor een *resource*. De klasse `Agent` heeft subklasses de `Person` en de `Collective Agent`. -Hiernaast kent LRM ook de klasses `Nomen` en `Timespan` en een overkoepelende `superklasse` waar alle klasses toe behoren. +Hiernaast kent LRM ook de klasses `Place`, `Nomen` en `Timespan` en een overkoepelende `superklasse` waar alle klasses toe behoren. ## RDA @@ -37,7 +37,7 @@ RDA spreekt ook over *String Encoding Schemes* (**SES**). Het gaat daarbij om af De data-elementen van RDA zijn formeel gedefinieerd in RDF (het *Resource Description Framework*), wat RDA ook zeer geschikt maakt voor linked data-toepassingen. Alle beschrijvingen in RDA zijn daarmee eenvoudig als zogenaamde linked data-*triples* op te slaan. De **definities** van de RDA-elementen, zijn te vinden in de [RDA Registry](https://www.rdaregistry.info), ook in RDF-vorm. De **richtlijnen** en **instructies** voor de toepassing van RDA zijn te vinden in de [RDA Toolkit](https://rdatoolkit.org/). ### *Range* en *recording methods* in RDA -RDA specificeert bij ieder kenmerk op welke klasse entiteiten het betrekking heeft. Dit wordt het *domain* van het kenmerk genoemd. Bovendien geeft RDA voor kenmerken *die een relatie beschrijven* ook aan, naar welke klasse entiteit het kenmerk verwijst (als waarde van het kenmerk). Zo is bijvoorbeeld het *domain* van de relatie `rdaw:authorPerson` het `Work` en de *range*, zoals de naam ook suggereerd, een `Person`. +RDA specificeert bij ieder kenmerk op welke klasse entiteiten het betrekking heeft. Dit wordt het *domain* van het kenmerk genoemd. Bovendien geeft RDA voor kenmerken *die een relatie beschrijven* ook aan, naar welke klasse entiteit het kenmerk verwijst (als waarde van het kenmerk). Dit wordt het *range* van het kenmerk genoemd. Zo is bijvoorbeeld het *domain* van de relatie `rdaw:authorPerson` het `Work` en de *range*, zoals de naam ook suggereerd, een `Person`. De waarde van een RDA-kenmerk *moet* dus voldoen aan de gespecificeerde *range*. RDA biedt verschillende manieren om dit te correct vast te leggen. Er kan bijvoorbeeld direct naar een `Person`-entiteit verwezen worden door de linked data-IRI van die persoon op te nemen. In RDA is ook het volgende toegestaan: diff --git a/Van_legacy-metadata_naar_RDA-entiteiten.md b/Van_legacy-metadata_naar_RDA-entiteiten.md index 8c8415d..3dbdfc9 100644 --- a/Van_legacy-metadata_naar_RDA-entiteiten.md +++ b/Van_legacy-metadata_naar_RDA-entiteiten.md @@ -18,7 +18,7 @@ Het stappenplan valt uiteen in twee fasen: ### Fase 1: stappen voor op orde brengen basiskwaliteit metadata -- **Stap 1:** Selecteer de bibliografische metadata van de publicaties die binnen de scope van voorliggend profiel valt vallen, +- **Stap 1:** Selecteer de bibliografische metadata van de publicaties die binnen de scope van voorliggend profiel vallen, - **Stap 2:** Controleer deze dataset aan de hand van de minimale metadata-eisen (*zie tabel 1.*), - **Stap 3:** Voer waar nodig opschoonacties en normalisaties op de metadata uit, - **Stap 4:** Toets de opgeschoonde metadata aan het RDA Toepassingsprofiel Monografieën diff --git a/Work-kenmerken.md b/Work-kenmerken.md index 9eba536..01736c6 100644 --- a/Work-kenmerken.md +++ b/Work-kenmerken.md @@ -137,7 +137,7 @@ Toe te passen RDA-kenmerken voor Work-entiteiten {#work-kenmerken} [rdaw:P10256](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10256) **subject** - gebruik waar zinvol een subkenmerk met een specifieke *range* (Gebruik van subkenmerken met een specifiekere *range* helpt om in *records*-gebaseerde systemen de klasse van het object expliciet te maken. In een linked data-omgeving wordt juist aangeraden om zo algemeen mogelijke kenmerken te gebruiken én de RDF-entiteiten expliciet van een klasse te voorzien.) + gebruik waar zinvol een subelement met een specifieke *range* (Gebruik van subelementen met een specifiekere *range* helpt om in *records*-gebaseerde systemen de klasse van het object expliciet te maken. In een linked data-omgeving wordt juist aangeraden om zo algemeen mogelijke kenmerken te gebruiken én de RDF-entiteiten expliciet van een klasse te voorzien.) - O @@ -146,7 +146,7 @@ Toe te passen RDA-kenmerken voor Work-entiteiten {#work-kenmerken} - [rdaw:P10353](http://rdaregistry.info/Elements/w/10353) + [rdaw:P10353](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10353) **languageOfRepresentativeExpression** oorspronkelijke taal (bij vertalingen), gebruik indien geen **representativeExpression** aanwijsbaar - @@ -180,7 +180,7 @@ Toe te passen RDA-kenmerken voor Work-entiteiten {#work-kenmerken} [rdaw:P10065](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10065) **creatorAgentOfWork** - gebruik wat betreft de rol een zo specifiek mogelijk subelement (Gebruik van subkenmerken met een specifiekere *range* helpt om in *records*-gebaseerde systemen de klasse van het object expliciet te maken. In een linked data-omgeving wordt juist aangeraden om zo algemeen mogelijke kenmerken te gebruiken én de RDF-entiteiten expliciet van een klasse te voorzien.) + gebruik wat betreft de rol een zo specifiek mogelijk subelement (Gebruik van subelementen met een specifiekere *range* helpt om in *records*-gebaseerde systemen de klasse van het object expliciet te maken. In een linked data-omgeving wordt juist aangeraden om zo algemeen mogelijke kenmerken te gebruiken én de RDF-entiteiten expliciet van een klasse te voorzien.) `Agent` S / Id / IRI M diff --git a/examples/Traditioneel_minimaal1.md b/examples/Traditioneel_minimaal1.md index 1ed8229..1b3d262 100644 --- a/examples/Traditioneel_minimaal1.md +++ b/examples/Traditioneel_minimaal1.md @@ -2,7 +2,7 @@ Minimaal vereiste metadata in een traditionele titelbeschrijving {#traditioneel_ ----------------
- +
diff --git a/examples/Uitwerking_met_RIMMF.md b/examples/Uitwerking_met_RIMMF.md index 94fd413..3c0d8c6 100644 --- a/examples/Uitwerking_met_RIMMF.md +++ b/examples/Uitwerking_met_RIMMF.md @@ -18,7 +18,7 @@ In dit voorbeeld van RIMMF wordt niet de voorgestelde [Persona-aanpak](#persona- - + @@ -89,7 +89,7 @@ In dit voorbeeld van RIMMF wordt niet de voorgestelde [Persona-aanpak](#persona- - + @@ -138,7 +138,7 @@ In dit voorbeeld van RIMMF wordt niet de voorgestelde [Persona-aanpak](#persona- - + @@ -192,7 +192,7 @@ In dit voorbeeld van RIMMF wordt niet de voorgestelde [Persona-aanpak](#persona- - + @@ -254,7 +254,7 @@ In dit voorbeeld van RIMMF wordt niet de voorgestelde [Persona-aanpak](#persona- - + @@ -376,7 +376,7 @@ In dit voorbeeld van RIMMF wordt niet de voorgestelde [Persona-aanpak](#persona- - + @@ -490,7 +490,7 @@ In dit voorbeeld van RIMMF wordt niet de voorgestelde [Persona-aanpak](#persona- - + diff --git a/rdf/RDA_als_linkeddata.md b/rdf/RDA_als_linkeddata.md index c0cbd62..47d2e3e 100644 --- a/rdf/RDA_als_linkeddata.md +++ b/rdf/RDA_als_linkeddata.md @@ -38,7 +38,7 @@ Enigszins terzijde: omdat de range van `rdaa:nameOfPerson` volgens RDA een `Nome ] . -RDA biedt overigens ook twee andere sets met kenmerken waarin de `rdfs:range` *wel* gedefinieerd is. Kenmerken zoals `rdaw:authorPerson` bieden twee *subproperties*. De ene *subproperty*, `rdawd:authorPerson`, heeft als `rdfs:range` de `rdfs:Literal`(hoewel dit voor het 'data type'-kenmerk niet expliciet gebeurt, ie ook [issue #182](https://github.com/RDARegistry/RDA-Vocabularies/issues/182)). De andere *subproperty*, `rdawo:authorPerson`, heeft als `rdfs:range` de klasse `rdaw:Person`. RDA noemt deze *subproperties* respectievelijk de ‘data type’-*subproperty* en de ‘object type’-*subproperty*. Het bovenliggende kenmerk `rdaw:authorPerson` moet binnen RDA als canoniek beschouwd worden. +RDA biedt overigens ook twee andere sets met kenmerken waarin de `rdfs:range` *wel* gedefinieerd is. Kenmerken zoals `rdaw:authorPerson` bieden twee *subproperties*. De ene *subproperty*, `rdawd:authorPerson`, heeft als `rdfs:range` de `rdfs:Literal`(hoewel dit voor het 'data type'-kenmerk niet expliciet gebeurt, zie ook [issue #182](https://github.com/RDARegistry/RDA-Vocabularies/issues/182)). De andere *subproperty*, `rdawo:authorPerson`, heeft als `rdfs:range` de klasse `rdaw:Person`. RDA noemt deze *subproperties* respectievelijk de ‘data type’-*subproperty* en de ‘object type’-*subproperty*. Het bovenliggende kenmerk `rdaw:authorPerson` moet binnen RDA als canoniek beschouwd worden. ## Een veelheid aan beperkte kenmerken Een keerzijde van de voorgaand beschreven insteek van RDA, die efficiënt en noodzakelijk kan zijn voor het catalogiseren in een *records*-gebaseerd systeem, is dat er een veelheid aan kenmerken, ontstaat terwijl dat binnen een strikt RDF-perspectief semantisch niet noodzakelijk is. Dit speelt des te meer, aangezien RDA niet alleen een onderscheidende *range* als criterium voor het instellen van een kenmerk hanteert, maar ook een onderscheidend *domain*. Daar waar voor een strikte linked data-benadering met één kenmerk als bijvoorbeeld `related` zou kunnen worden volstaan, biedt RDA nu 169 varianten (RDA biedt 13 klassen, 13 x 13 = 169 mogelijke onderlinge relaties) van `related`-kennmerken, zoals bijvoorbeeld `rdaa:relatedCorporateBodyOfAgent`, `rdaa:relatedAgenOfPerson`, `rdaa:relatedFamilyOfPerson` of `rdaa:relatedCollectiveAgentOfAgent`, *etcetera*. Bedenk daarbij dat ieder canonieke kenmerk ook een 'data type'- en een 'object type'-kenmerk heeft (maakt in totaal 13 x 13 x 3 = 507 mogelijk kenmerken, enkel om aan te geven dat twee entiteiten aan elkaar gerelateerd zijn) én dat van al die properties ook *lexical aliases* gedefinieerd zijn, in een veelheid aan talen. @@ -51,7 +51,7 @@ Binnen RDA wordt in de context van een kenmerk soms gesproken over een *superele :element rdfs:subPropertyOf :superelement . -Dat is een **onjuiste aanname**. RDA doelt hier niet op een hiërarchische relatie. Een superelement is in RDA een kenmerk dat op *aggregerende* wijze gevens uit andere kenmerken overneemt. +Dat is een **onjuiste aanname**. RDA doelt hier niet op een hiërarchische relatie. Een superelement is in RDA een kenmerk dat op *aggregerende* wijze gegevens uit andere kenmerken overneemt. ## Wel RDF, nog geen linked data diff --git a/rdf/examples/README.md b/rdf/examples/README.md index 2b36cb4..ab19e1d 100644 --- a/rdf/examples/README.md +++ b/rdf/examples/README.md @@ -26,7 +26,7 @@ path: rdf/examples/personae_rdanl.ttl highlight: turtle -Ter vergelijking is het voorbeeld in het schema.org-vocabulaire uitgewerkt. Dit op basis van het [LRM to schema.org-toepassingsprofiel](http://data.bibliotheken.nl//files/LRM2schema.pdf). +Ter vergelijking is het voorbeeld in het schema.org-vocabulaire uitgewerkt. Dit op basis van het [LRM to schema.org-toepassingsprofiel](http://data.bibliotheken.nl/files/LRM2schema.pdf). 
 path: rdf/examples/example_schema.ttl
@@ -36,7 +36,7 @@ highlight: turtle
 ## Gevolgde principes
 De voorbeeld-RDF van "*Een vrouw van het noorden*" is op de volgende principes gebaseerd:
 
-* Informatie-eenheden worden zo veel mogelijk als een RDA/RDF-entiteit gedefinieerd, met uitzonder van `Nomens` en `Timespans`. Deze laatsten worden standaard als `rdfs:Literal` opgenomen, tenzij er semantische noodzaak is ze toch als entiteit op te nemen.
+* Informatie-eenheden worden zo veel mogelijk als een RDA/RDF-entiteit gedefinieerd, met uitzondering van `Nomens` en `Timespans`. Deze laatste worden standaard als `rdfs:Literal` opgenomen, tenzij er semantische noodzaak is ze toch als entiteit op te nemen.
 * Alle entiteiten worden expliciet van een klasse-aanduiding voorzien. Dit verhoogt de begrijpelijkheid van de RDF én maakt het mogelijk om generieke relaties toe te passen.
 * De kenmerken worden zo generiek mogelijk gekozen. Doordat alle entiteiten van  een klasse-aanduiding voorzien zijn, doet dit geen afbraak aan de semantische rijkdom. Het bevragen van de data, bijvoorbeeld met SPARQL, wordt hierdoor ook vereenvoudigd.
 * Voor taalcodes wordt [IETF BCP 47](https://www.rfc-editor.org/info/bcp47) gebruikt. Het gebruik van URI’s boven literals heeft hier geen meerwaarde.
diff --git a/rdf/profile/README.md b/rdf/profile/README.md
index a965a26..876fc94 100644
--- a/rdf/profile/README.md
+++ b/rdf/profile/README.md
@@ -12,7 +12,7 @@ Deze laatste groep kenmerken is toevoegd om zo de semantische rijkdom van RDA te
 
 Dit profiel in RDF is minder uitgebreid dan RDA, maar omdat het een **extensie van RDA** is, kan het waar nodig, gecombineerd worden met elementen uit RDA zelf.
 
-Bovendien biedt deze ontologie URI's voor de elementen die zowel voor machnines als **voor mensen leesbaar** zijn. De URI's zijn daarbij gebaseerd op de Engelstalige *lexical aliasses* van RDA. De bestaande *lexical aliasses* van RDA zijn wel voor mensen leesbaar, maar niet, of beperkt, machine-leesbaar omdat ze zich niet aan gangbare linked data-principes conformeren.
+Bovendien biedt deze ontologie URI's voor de elementen die zowel voor machines als **voor mensen leesbaar** zijn. De URI's zijn daarbij gebaseerd op de Engelstalige *lexical aliases* van RDA. De bestaande *lexical aliases* van RDA zijn wel voor mensen leesbaar, maar niet, of beperkt, machine-leesbaar omdat ze zich niet aan gangbare linked data-principes conformeren.
 
 ## rdanl in meer detail
Type inhoud: 🟦tekst🟦 (rdacontent/dut)
rdfs:typerdf:type **a** rdac:Work
rdfs:typerdf:type **a** rdanl:Expression
rdfs:typerdf:type **a** rdanl:Expression
rdfs:typerdf:type **a** rdanl:Expression
rdfs:typerdf:type **a** rdanl:Manifestation
rdfs:typerdf:type **a** rdanl:Manifestation
rdfs:typerdf:type **a** rdanl:Manifestation