-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
Copy pathgdictee.dtx
1218 lines (1080 loc) · 69.6 KB
/
gdictee.dtx
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
% \iffalse meta-comment
%
% gdictee.dtx
%
% This file is part of the package gdictee for use with LaTeX2e
%
% Function: Dutch dummy text from Groot Dictee (Grand Dictation)
%
% Copyright (C) 2011, 2013, 2021 Pander
%
% This program may be distributed and/or modified under the
% conditions of the LaTeX Project Public License, either version 1.2
% of this license or (at your option) any later version.
% The latest version of this license is in
% http://www.latex-project.org/lppl.txt
% and version 1.2 or later is part of all distributions of LaTeX
% version 1999/12/01 or later.
%
% Please send error reports and suggestions for improvements to
% Pander <[email protected]>
%
%
%<*dtx>
\ProvidesFile{gdictee.dtx}
[2021/08/04 v0.9 Dutch dummy text from Groot Dictee (Grand Dictation)]
%</dtx>
%<package>\NeedsTeXFormat{LaTeX2e}
%<package>\ProvidesPackage{gdictee}[2021/08/04 v0.9 Dutch dummy text from Groot Dictee (Grand Dictation)]
%<driver>\ProvidesFile{gdictee.drv}
% \fi
% \GetFileInfo{gdictee.dtx}
% \CheckSum{394}
%
%% \CharacterTable
%% {Upper-case \A\B\C\D\E\F\G\H\I\J\K\L\M\N\O\P\Q\R\S\T\U\V\W\X\Y\Z
%% Lower-case \a\b\c\d\e\f\g\h\i\j\k\l\m\n\o\p\q\r\s\t\u\v\w\x\y\z
%% Digits \0\1\2\3\4\5\6\7\8\9
%% Exclamation \! Double quote \" Hash (number) \#
%% Dollar \$ Percent \% Ampersand \&
%% Acute accent \' Left paren \( Right paren \)
%% Asterisk \* Plus \+ Comma \,
%% Minus \- Point \. Solidus \/
%% Colon \: Semicolon \; Less than \<
%% Equals \= Greater than \> Question mark \?
%% Commercial at \@ Left bracket \[ Backslash \\
%% Right bracket \] Circumflex \^ Underscore \_
%% Grave accent \` Left brace \{ Vertical bar \|
%% Right brace \} Tilde \~}
%%
% \iffalse
%<*driver>
\documentclass[a4paper,11pt]{ltxdoc}
\usepackage[english]{babel}
%\usepackage[T1]{fontenc}
\usepackage{soul}
\usepackage{hyperref}
\usepackage{color}
\definecolor{dred}{rgb}{.5,0,0}
\hypersetup{colorlinks=true,urlcolor=dred}
\makeatletter
\g@addto@macro{\MacroFont}{\footnotesize}
\usepackage[DIVcalc]{typearea}
\makeatother
\begin{document}
\DocInput{gdictee.dtx}
\end{document}
%</driver>
% \fi
% \newcommand\paket[1]{\textsf{#1}}
% \newcommand\option[1]{\textsf{#1}}
% \newcommand\name[1]{\caps{#1}}
% \title{\paket{gdictee} -- access to 72 paragraphs of Dutch
% dummy text\thanks{Version: \fileversion}}
% \author{\name{Pander}\thanks{[email protected]}}
% \date{\filedate}
% \changes{v0.1}{2011/09/10}{Initial release}
% \changes{v0.2}{2011/09/11}{ASCII only and added test}
% \changes{v0.3}{2011/09/12}{Documentation, test and formatting}
% \changes{v0.4}{2011/09/12}{More hyphenation testing}
% \changes{v0.5}{2011/09/14}{Macro type, restructured and added test}
% \changes{v0.6}{2011/09/14}{C cedilla}
% \changes{v0.7}{2013/12/20}{Added texts and updated tests}
% \changes{v0.8}{2013/12/??}{Fixed ???}
% \maketitle
% \section*{Usage}
% To load the package specify
% \begin{verbatim}
% \usepackage{gdictee}
% \end{verbatim}
% in the preamble of your document. This package provides four
% macros. \DescribeMacro{\gdictee}The most important one is
% \cmd{\gdictee}. This macro typesets Dutch paragraphs originating from the
% Grand Dictation of the Dutch Language or \emph{het Groot Dictee der
% Nederlandse Taal}. It is dummy text in contemporary Dutch provided in a
% similar way as the lipsum package is doing for Latin with \emph{Lorem Ipsum}.
%
% This dummy text can be used for optimizing layout of Dutch texts, especially
% when hyphenation is applied. Dutch has different hyphenation patterns compated
% to English or Latin but also a noticeable longer average word length. For
% this reason many hyphenation test cases are included in this package.
%
% The text is composed from dictations starting from 1990. Newer dictation will
% be added at the end to maintain backwards compatibility. Sentences of each
% dictation have been grouped somewhat equally over three paragraphs. Note that
% in 1996 and 2006 some Dutch spelling rules have changed. Nevertheless the
% texts included are on purpose not corrected for this. Only double quotation
% marks and spaced en dashes have been corrected for consequent usage.
%
% This package has an optional argument that allows one to specify the range
% of the paragraphs. For example, \verb|\gdictee[4-57]| would typeset the paragraphs 4 to
% 57 and accordingly, \verb|\gdictee[23]| would typeset the 23\textsuperscript{rd}
% paragraph. Using \cmd{\gdictee} without its optional argument typesets
% the paragraphs specified by \DescribeMacro{\setgdicteedefault}
% \cmd{\setgdicteedefault}. This is the second macro this package
% provides. By default it is set to |1-7|, resulting in a bit more
% than one page when used with |a4paper| and the standard or the
% \KOMAScript\ classes with default font settings. To change the
% default range use \verb|\setgdicteedefault{61-63}|. Of course, the numbers
% |61| and |63| are only examples that represent the first and the last
% paragraph selected to be typeset by default.
%
% Note that the content of the optional argument is only expanded
% once. Therefore, if you want to use a macro instead of a mere number within
% the argument, make sure (most likely by using \verb|\edef|) that one
% expansion will generate a number-like string as explained above to specify
% the range of the paragraphs.
%
% If used as explained above, the paragraphs generated by \verb|\gdictee| will be
% separated by the macro \verb|\par|, or, more precisely, every paragraph will be
% terminated by \verb|\par|. Sometimes, this may cause some unintended
% effects. Therefore the package provides the option \option{nopar} that
% causes \verb|\gdictee| to omit the terminating \verb|\par|. For this purpose,
% the package should be included via
% \begin{verbatim}
% \usepackage[nopar]{gdictee}
% \end{verbatim}
%
%
% Furthermore, a starred version of \verb|\gdictee|,
% \DescribeMacro{\gdictee*}\verb|\gdictee*|, exists that, with respect to the
% terminating \verb|\par|, does the opposite of \verb|\gdictee|: If no option
% is provided, it omits the insertion of \verb|\par| after each paragraph, if
% the option \option{nopar} is provided, it typesets the paragraphs separated by
% \verb|\par|.
%
% Note that \verb|\gdictee*| calls the macro
% \DescribeMacro{\ChangeGdicteePar} \verb|\ChangeGdicteePar| inside a
% group and subsequently calls the internal macro \verb|\@gdictee| that
% generates the output. \verb|\ChangeGdicteePar| alternates the internal macro
% \verb|\gdic@par| between
% \verb|\relax| and \verb|\par|. \verb|\gdic@par| is called at the end of each
% paragraph and therefore \verb|\ChangeGdicteePar| provides a switch to alter
% the output of this package within a single document when it is required to
% avoid additional groups.
%
% A tests can be found in gdictee-test???.tex of which you can create your own
% PDF file. The first two digits in the file name represent the font size in
% points and the third digit indicates the number of columns used. Be very
% careful when autoformatting this DTX file not to break on % hyphens which are
% sometimes part of Dutch words.
%
% \section*{Thanks}
% All paragraphs are from
% \href{http://grootdictee.nps.nl/}{http://grootdictee.nps.nl/}.
% This package is based upon package lipsum version 1.2.
% \StopEventually{}
% \clearpage
% \section*{Code}\small
% \begin{macrocode}
%
%<*package>
\newcounter{gdic@count}
\setcounter{gdic@count}{0}
\def\gdic@par{\par}%
\DeclareOption{nopar}{\let\gdic@par\relax}
\ProcessOptions
\newcommand\gdic@default{1-7}
\newcommand\setgdicteedefault[1]{%
\renewcommand{\gdic@default}{#1}}
\newcommand\gdic@dogdictee{%
\ifnum\value{gdic@count}<\gdic@max\relax%
\addtocounter{gdic@count}{1}%
\csname gdictee@\roman{gdic@count}\endcsname%
\gdic@dogdictee%
\fi
}
\newcommand\gdictee{%
\@ifstar\@@gdictee\@gdictee
}
\newcommand\ChangeGdicteePar{%
\ifx\gdic@par\relax
\def\gdic@par{\par}%
\else
\let\gdic@par\relax
\fi
}
\newcommand\@@gdictee[1][\gdic@default]{%
\begingroup
\ChangeGdicteePar
\@gdictee[#1]
\endgroup
}
\newcommand\@gdictee[1][\gdic@default]{%
\expandafter\gdic@minmax\expandafter{#1}%
\setcounter{gdic@count}{\gdic@min}%
\addtocounter{gdic@count}{-1}%
\gdic@dogdictee%
}
\def\gdic@get#1-#2;{\def\gdic@min{#1}\def\gdic@max{#2}}
\def\gdic@stripmax#1-{\edef\gdic@max{#1}}
\def\gdic@minmax#1{%
\gdic@get#1-\relax;%
\edef\gdic@tmpa{\gdic@max}%
\edef\gdic@relax{\relax}%
\ifx\gdic@tmpa\gdic@relax\edef\gdic@max{\gdic@min}%
\else\expandafter\gdic@stripmax\gdic@max\fi%
}
% 1990, Kees Fens, Artis (voorkeurspelling 1954), 1-3
\newcommand\gdictee@i{Onder de Noordeuropese dierentuinen komt Artis in
anciënniteit na de fraaie dierentuin die in Londen de bezoekers in extase
brengt. Ook Artis behoort tot die zoölogische etablissementen die door hele
families, baby's incluis, bezocht worden. De papegaaienlaan, die naar de
steile apenrots leidt, het jonge-mensapenhuis, het pinguïnverblijf en het oude
berenpaleis zijn wijd en zijd gerenommeerd. De verzorging van de levende have
is altijd geroemd. “Gij hadt het slechter kunnen treffen”, zei koning Willem
III, helemaal uit 's-Gravenhage gekomen, in 1875 tegen de rinoceros Jan, die
zich nochtans zeer agressief toonde.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@ii{In het aquarium vormen de zeeëgels en de vissen uit het
Middellandse Zeegebied het hoogtepunt; in de tropische-plantenkas is de
kokospalm geen niemendalletje. Artis biedt helaas geen weidse uitzichten met
gazons die noden tot neervlijen; anderzijds is de tuin ook geen labyrint vol
bosschages. Ongewoon zijn de beelden van dinosauriërs, langs het hek
tentoongesteld; in het midden van de tuin staat een pittoresk boeddhabeeld.
Bezoekers die Artis sinds jaren plachten te frequenteren en die nooit ertegen
opzagen lijdzaam in een queue te wachten, willen nog steeds koste wat kost à
raison van een fors entreegeld in de tuin recreëren.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@iii{De dieren huisden vroeger vaak alleen in zwaar
getraliede, minuscule appartementen: een wildebeest, een przewalskipaard, een
kasuaris; nu prevaleren groepsvorming en vrijheid boven het aantal soorten, al
heeft Artis nog vele apesoorten in zijn collectie. De tuin kan geen remplaçant
zijn van de natuur, maar het voortbestaan van de wisent, de Europese bizon, is
wel aan Artis te danken, een bijzonderheid die appelleert aan de gevoelens van
elke rechtgeaarde dierenvriend. Vind je dat een dierentuin de dieren in hun
vrijheid beknot, zoals sommige actievoerende slimmeriken niet moe worden te
stencilen, dan moet je je realiseren dat de attractieve accommodatie van de
naoorlogse dierentuin althans veel diersoorten voor uitroeiing
behoedt.\gdic@par}
% 1991, Kees Fens, Reizen per spoor (voorkeurspelling 1954), 4-6
\newcommand\gdictee@iv{Zullen wij, twintigste-eeuwers, het nog meemaken dat we
per trein als geprivilegieerde burgers naar ons werk reizen, neergevlijd in de
fauteuils van comfortabele compartimenten, nippend aan een porseleinen kop met
koffie, voorzien van suiker en crème? Voorlopig zullen de
tweede-klasafdelingen in de spitsuren nog wel velen tot staan dwingen; uit
louter agressie hoorden we reeds boze tongen de cappuccino smeuïg vergelijken
met beits of rattenkruit. Waar is de tijd van het luxueuze reizen gebleven,
toen reizigers zich nog vermeiden in pompeuze wachtkamers met lambrizeringen
van cipressehout en minutieus geciseleerd koperwerk, met velours beklede
stoelen met trijpen armleuningen, en kristallijnen luchters aan het plafond?
In deze weidse ruimten heerste een welhaast gewijde sfeer.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@v{Men bereidde zich consciëntieus voor op een ontspannende
reis, opgeluisterd door stedeschoon en frisse landouwen met weidend vee,
vriendelijk struweel langs zachte glooiingen bij verzande rivierbeddinkjes,
beneden aan het talud van de spoordijk. De geur van de stoomlocomotief
verleende het reizen toen weliswaar een romantisch cachet, maar toch vleien
wij ons tegenwoordig met de gedachte dat we te allen tijde zonder rook en roet
door het landschap kunnen snellen. Veel hedendaagse reizigers zijn behept met
de onbedwingbare begeerte per se te willen weten wat hun reisgenoten lezen. Ze
bespioneren stiekem hun buren en zouden wensen dat er overal in de coupés
spionnetjes hingen waarin de boek- en brochuretitels gereflecteerd
werden.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@vi{Aan het eind van de reis laat de adellijk ogende dame met
haar intrigerende decolleté een flodderig niemendalletje liggen, terwijl de zo
geëngageerd lijkende heer een minuscule thriller achterlaat die de littekens
draagt van weinig scrupuleus gebruik. “Nee”, denk je dan, “u beider keus is
niet de mijne.” Maar allicht brengt een ander hiertegen in dat deze gedachte
getuigt van een hautaine ivoren-torenhouding en erop gericht is ten langen
leste in het gevlij te komen bij het intellectuele deel van de natie. Maar
laten we er niet lang over uitweiden: er bestaat wijd en zijd een consensus
dat het lezen tijdens het reizen per spoor zonder malicieuze pejoratieven moet
worden toegejuicht.\gdic@par}
% 1992, Han van Gessel, Uit eten (voorkeurspelling 1954), 7-9
\newcommand\gdictee@vii{Onze eetgewoonten blijven niet ten eeuwigen dage
dezelfde. Het geijkte menu in menig Nederlands gezin bestond vroeger in de
winter uit sukadelappen, hachee en savooiekool; 's zomers kwamen postelein of
prinsessenbonen en varkensfricandeau op tafel. Het leeuwedeel van onze
maaltijden was simpel en solide; dat men zich te goed deed in een restaurant
was nauwelijks usance, terwijl de Vlamingen van oudsher ook buitenshuis al
lucullisch genot kenden. Tegenwoordig kijkt niemand meer bevreemd op van een
klein bistrootje waar omeletten en zwezeriken in een koperen kasserol worden
opgediend. In prestigieuze etablissementen, feeëriek geïllumineerd en
bloemrijk getooid met hyacint of chrysant, vinden zakendineetjes plaats, waar
weinig tirannieke obers bij de foeragering soms ware Sisyfusarbeid moeten
verrichten.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@viii{Vroeger ontaardden zulke partijen wel eens in
ongebreidelde orgieën; tegenwoordig vermijdt men die choquerende bacchanalen
liever, omdat de deelnemers aan zo'n gelag na afloop als langs een liniaal
naar huis willen rijden. Veel mensen zien rigoureus ervan af met Kerstmis zelf
te koken, omdat zij opzien tegen het monnikenwerk in de keuken. Hoewel het
geen aanwensel mag worden, vinden zij de kerstvakantie de periode bij uitstek
om delicatessen in een restaurant te nuttigen, waar de gerant sliptong
aanbeveelt of kalfsfricassee met een uitgelezen bordeaux. Specerijen als
karwijzaad, tijm en rozemarijn, vruchten als ananassen en kiwi's alsmede
maïskolven worden sinds lang niet meer tot de exceptionele buitenissigheden
gerekend.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@ix{Wie genoeg heeft van kipperagoût en toost met
kruidenboter neemt zijn toevlucht tot de barbecue, althans als hij of zij een
liefhebber is van gegrild vlees, overgoten met exotische sauzen. Hotellerie en
restaurantwezen kunnen feilloos inspelen op de meest exorbitante eisen van hun
verwende gasten, die echter soms sikkeneurig kunnen zaniken en koeioneren.
Patrijzebout met kastanjepuree, diverse pâtés en soufflés, desserts met
compote, confituren of ijscoupes – het vormt allemaal geen probleem. Heel in
de verte is het gesudder van het versmade osselapje nog hoorbaar.\gdic@par}
% 1993, Han van Gessel, Het decembergevoel (voorkeurspelling 1954), 10-12
\newcommand\gdictee@x{December is sinds mensenheugenis een maand van nerveuze
verwachting. Door de ongegeneerde activiteiten van de commercie word je de
lang verbeide komst van Sinterklaas tegenwoordig al ruim van tevoren gewaar,
terwijl ook de serene geneugten van het kerstfeest al vroeg tot vermoeiens
toe worden tentoongespreid. Vroeger trad de steile gestalte van de
filantropische bisschop met minzame nijgingen de huiskamer binnen, waar hij
met veel egards werd ontvangen; hij werd steevast geëscorteerd door een frêle
Zwarte Piet, die met een takkenbos van rijshout olijk dreigde slechteriken te
kastijden.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xi{Kinderen, die zich eerst vermeiden met ganzenborden of
bij het kaartspel elkaar halsstarrig de zwartepiet trachtten toe te spelen,
plachten doodstil te worden; ze wachtten lijdzaam af of zij getrakteerd zouden
worden op saffraangeel suikergoed, frambozerood marsepein of minuscule
pakketjes. Op sinterklaasavond regende het dure cadeaus: portefeuilles van
slangeleer, porseleinen eau-de-cologneflesjes, esthetisch gevormde
bonbonniëres, cameeën met reliëfs, sjaals van shantoeng of kasjmier.
Tegenwoordig lijkt de goedheilig man het veld te moeten ruimen ten gunste van
de kerstman; deze schrijdt steeds vaker ten aanschouwen van velen door drukke
winkelcentra, tenzij buiig weer dat ten enenmale verhindert.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xii{Deze ontwikkeling kan de doodsteek betekenen voor het
collectieve dichterschap in dienst van het Sint-Nicolaasrijm – o droefenis!
Wat hebben wij niet, in onze puberteit en nog lang daarna, ons best gedaan om
een woordenbrij te creëren vol zoetgevooisde clichés en uitentreuren herhaalde
rijmelarijen! Het feest van Kerstmis, eens allerwegen een devoot festijn met
dennetakken en mistletoe, wordt steeds meer naar Noordamerikaans voorbeeld
gemodelleerd – een hard gelag voor sensibele asceten en puriteinen, die nooit
ofte nimmer willen meedoen aan te veel nieuwlichterij. Mijter en tabberd,
hulstguirlandes en engelenhaar – zij bepalen het decembergevoel, maar hoe lang
nog?\gdic@par}
% 1994, Han van Gessel, De dicteetor (voorkeurspelling 1954), 13-15
\newcommand\gdictee@xiii{Te midden van de diersoorten die in onze contreien met
uitsterven worden bedreigd, neemt de dicteetor een curieuze plaats in; we
zullen daarom de leefwijze van dit minuscule, maar agressieve insekt nader
onder de loep nemen. Normaal leidt dit ravezwarte diertje een rustig, zo niet
vadsig bestaan midden in zijn natuurlijke biotoop; als een volleerde meester
in de mimicry kan het zich tegen elk vijandelijk komplot teweerstellen –
daarmee heeft het een duidelijk prae boven zijn soortgenoten. Maar heden ten
dage wordt het leeuwedeel van de bewoners der Lage Landen eenmaal 's jaars van
zijn apropos gebracht, als de dicteetor plotseling haastje-repje te voorschijn
komt en zich met veel aplomb ontpopt als een dictatoriaal
kruidje-roer-mij-niet.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xiv{We zullen ervan afzien ellenlang uit te weiden over de
hebbelijkheden van dit bijdehante beestje, maar één ding is duidelijk: doordat
de dicteetor extreem consciëntieus is, komt hij slechts bij weinigen in het
gevlij. Zodra de dicteetor met veel elan en bravoure de kop opsteekt, ontstaat
onmiddellijk trammelant; met zijn vaak boude boutades bruuskeert hij
nietsvermoedende stervelingen, want het is onloochenbaar dat tact niet zijn
sterkste kant is. Tegen zijn choquerend gedrag is meestal geen kruid gewassen;
woorden schieten tekort om de calamiteiten te beschrijven die hij met zijn
vaak geëxalteerde teksten teweeg heeft gebracht.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xv{Maar velen houden niet van dit gejeremieer over de
dicteetor; zij vinden dat faliekant verkeerd en applaudisseren maar al te
graag voor zijn zegenrijk werk, dat geschraagd wordt door een ongebreidelde
passie voor splijtende beitels, rijzende pijlers, stijgende steigers en
vermaledijde balkenbrij – o ijselijk abracadabra! Alles tezamen ziet de wereld
er dankzij de hocus-pocus van de dicteetor een beetje florissanter uit, maar
of we hem ten langen leste van een tragische ondergang kunnen redden – daar
kunnen we geen peil op trekken.\gdic@par}
% 1995, Han van Gessel, Uitzicht op zee (voorkeurspelling 1954), 16-18
\newcommand\gdictee@xvi{In deze te veel door storm en verraderlijke ijzel
geteisterde tijden vermeit menigeen zich 's avonds in het uitzoeken van een
attractieve vakantiebestemming. Consciëntieus bijeengeraapte toeristische
paperassen bieden een caleidoscopisch mozaïek van stereotiepe beelden: weidse
panorama's, onvermoede strandtaferelen, pittoreske dorpsstraatjes – de hele
santenkraam. Velen prefereren verre, avontuurlijke reizen; de een zet zijn
zinnen op een tournee kriskras door de woestijn van Saudi-Arabië, de ander
kijkt reikhalzend uit naar de steilten van het Costaricaanse hooggebergte, een
derde zoekt zijn heil te midden van de pinguïns in het antarctisch
gebied.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xvii{ Nochtans stellen veel luieriken zich halsstarrig
teweer tegen exotische uitstapjes met alle risico's van dien; zij zijn
volmaakt gelukkig wanneer zij zich bij een temperatuur van zo'n dertig graden
Celsius kunnen neervlijen op een zonovergoten strand, ver weg van de gevaren
van de tseetseevlieg. In vroeger eeuwen was het strand in onze contreien
meestentijds het domein van strandjutters, die bij nacht en ontij erop
uittrokken; alleen als een potvis het loodje had gelegd, kwamen op sensatie
beluste pottekijkers in groten getale erop af om het kolossale kadaver
minutieus in ogenschouw te nemen.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xviii{Negentiende-eeuwse romantici ontdekten het strand als
een fascinerende locatie; her en der ontstonden badplaatsen die met
gepavoiseerde promenades en prestigieuze hotelaccommodaties een geneeskrachtig
verblijf boden aan geprivilegieerde logés van goeden huize. Heden ten dage
worden de stranden op zomerse dagen bevolkt door horden partieel of compleet
ontblote zonaanbidders, de ravissant gebronsde lijven ingesmeerd met
beschermende crémes; velen vinden dit plebejische schouwspel gênant en
onoorbaar. Tengevolge van het massatoerisme heeft de strandliefhebber
onloochenbaar concessies moeten doen; maar desondanks is er niets idyllischer
dan een prachtige ovale kamer met wijd openslaande deuren, een majestueus
balkon en bovenal een feeëriek uitzicht op de eindeloos deinende
zee.\gdic@par}
% 1996, Han van Gessel, De paden op! (spelling 1995), 19-21
\newcommand\gdictee@xix{Onze verkeerswegen zijn in deze hectische naoorlogse
tijd langzaamaan dichtgeslibd met kilometerslange files; geavanceerde
hogesnelheidstreinen moeten hiervoor te zijner tijd enig soelaas bieden. Geen
wonder dat Jan en alleman bij tijd en wijle snákt naar een ontspannende
wandeling; stoïcijns en relaxed schrijdt de anders zo veelgeplaagde wandelaar
voort langs beemd en bosschage, 's zomers bij zonneschijn alleen gekleed in
T-shirt en kakibroek. De een wandelt graag in een dichtbegroeid bos waar
haviken huizen en vliegezwammen welig tieren; de ander trekt met evenveel
plezier midden door weidse weilanden, het walhalla van de groengevlekte
graspieper en een eldorado voor dartele veulens die vrolijk hinnikend in de
rondte galopperen.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xx{In de Middeleeuwen werden de kasseiwegen bevolkt door
sjofel geklede pelgrims, met hun wijdvallende pelerines en hun
onafscheidelijke jakobsstaf; zij prevelden hun onzevaders en overnachtten soms
in een cisterciënzerklooster tijdens hun pelgrimage naar een ver weg gelegen
bedevaartsoord. Begin deze eeuw trokken enthousiaste socialisten met veel elan
erop uit, gekleed in robuuste manchesterkledij; zij werden nogal eens
beschouwd als de risee van hun tijd, maar toch is dankzij deze
wereldverbeteraars in spe de nieuwe mens onloochenbaar naderbij
gekomen.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxi{Heden ten dage wordt de verwoede wandelaar getrakteerd
op een wijdvertakt netwerk van bontgekleurde paaltjes ter grootte van een
hockeystick; ze wijzen zo nodig de weg in het labyrint van kant-en-klare
wandeltracés, van het Noord-Groningse Pieterburen tot het Zuid-Vlaamse
Roeselare. In steden is de culturele wandeling een rage geworden; zo kent de
sinjorenstad Antwerpen ter wille van haar bezoekers een toeristische route
langs parels van de Oudvlaamse gotiek, Rubens' gracieus gereconstrueerde
woonhuis én het gerenommeerde Plantijn-museum met zijn fraaie façade en rijk
geïllustreerde publicaties. Soms trekken de wandelaars als moderne heerscharen
in colonnes rechttoe rechtaan over de paden; tot nu toe is het meestal goed
toeven in Gods vrije natuur, maar wanneer maakt ook hier die vermaledijde
filevorming een chagrijnig einde aan deze aanlokkelijke vorm van
vrijetijdsbesteding?\gdic@par}
% 1997, Han van Gessel, De boekenwurm (spelling 1995), 22-24
\newcommand\gdictee@xxii{Heden ten dage is er nauwelijks nog plaats voor hem ten
gevolge van alle elektronica; vader, de preses van het gezin, kijkt in een
krankjorum hawaïhemd naar een quiz, moeder bedient laconiek de huiscomputer,
de in T-shirts geklede kinderen manoeuvreren in de carrousel van Internet. Aan
het eind van dit millennium dreigt naast de dicteetor en de kolibrie nog een
buitenissig diertje te gronde te gaan: de boekenwurm; minnaars van dit vieve
beestje luidden het afgelopen jaar, soms met te veel retoriek, de noodklok. De
boekenwurm is een frêle schepseltje van welhaast adellijken bloede, dat zich
graag nestelt in een met een antimakassartje beklede, pluchen fauteuil; daar
doet het zich te goed aan een gevarieerd pakket leesvoer.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxiii{Wurmen van beiderlei kunne graven zich met evenveel
plezier een weg door avant-gardistische gedachtespinsels als door smeuïge
pennenvruchten over slechteriken die complotten smeden, maar ten langen leste
nul op het rekest krijgen. In de Middeleeuwen was de boekenwurm een graag
geziene gast bij klerikale kopiisten met hun soeverein gekalligrafeerde
manuscripten; later haalde hij daar zo nodig acrobatische capriolen uit om
zich wiegendrukken met apocriefe teksten te kunnen toe-eigenen. Na de
uitvinding van het drukprocédé kon het beestje naar hartelust tekeergaan; o,
wat kon het zich vermeien in een boek – dat miraculeuze product van spirituele
arbeid, die haarlemmerolie voor allerhande zielenroerselen, die ruggengraat
van de cultuur!\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxiv{Wat zullen we uitweiden over de tijd dat menigeen van
jongs af juist in de kerstvakantie las dat de stukken ervan afvlogen, slechts
gestoord door het sonore geblaf van de sint-bernardshond? We eindigen daarom
met een hartenkreet: we moeten, en dát is de portee van dit verhaal, niet gaan
muggenziften, maar het toejuichen dat serieuze zeloten zich suf prakkiseren
over strategieën om de boekenwurm als een feniks uit zijn as te laten
herrijzen!\gdic@par}
% 1998, Han van Gessel, Een winteravondvertelling (spelling 1995), 25-27
\newcommand\gdictee@xxv{In deze hectische dagen tussen het sinterklaas- en het
kerstfeest is er niets heerlijker dan onderuitgezakt te koekeloeren naar een
smeuïge aflevering van een soapserie, het vlaggenschip van menige
televisieomroep ter wille van de kijkcijfers. We kijken toe hoe de
schikgodinnen de levensdraad hebben gesponnen van bon-vivants en casanova's,
die allerwegen verwikkeld raken in zinnenprikkelende rendez-voustjes; we
krijgen het er Spaans benauwd van als we kennisnemen van hun soms gênante
gedachtesprongen. We zien bucolische taferelen waarin de protagonisten zich in
een idyllisch tête-à-tête neervlijen in een classicistisch prieeltje, rondom
omgeven door fluitenkruid en guichelheil; een herder weidt met weidse gebaren
zijn schapen, leeuweriken zingen luid hun lied.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxvi{We zwijmelen weg bij weeïge liefdesscènes, waarin
acteurs op een berbertapijt door Cupido's pijlen getroffen gelieven
hartstochtelijk na-apen; met bonzend hart trachten zij bij elkaar in het
gevlij te komen om verzaligd in Morpheus' armen te kunnen neerzijgen. We
grinniken om het debacle van een zielenpoot die na een emotioneel
staakt-het-vuren als een freudiaanse antiheld door zijn eega sacherijnig aan
de kant wordt geschoven; wat een kippendrift, wat een donquichotterie, wat een
clichés!\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxvii{Bij tijd en wijle gaan de helden boud tekeer;
onschuldig ogende ritjes in een janplezier kunnen ontaarden in lascieve
bacchanalen die weinig gelijkenis vertonen met een polonaise in een
diaconessenhuis. Zo bieden soapseries vaak stereotiepe konterfeitsels; anders
dan de bellettrie van in marokijn gevatte boeken trakteren ze ons op
zinnebeelden van het amoureuze leven en geven ze ons ten enenmale de kans te
ontsnappen aan onze huis-, tuin- en keukenbesognes. Het romantisch ideaal
scoort hoog in dit fin de siècle; toch hebben we als echte zedenprekers voor
elk smachtend hart één stichtelijke raad: maak er in de carrousel van uw leven
niet te veel een soapzootje van, maar beid relaxed uw tijd!\gdic@par}
% 1999, Han van Gessel, Het jachtige bestaan (spelling 1995), 28-30
\newcommand\gdictee@xxviii{De laatste kwarteeuw van dit millennium zien wij
steeds meer veelgeplaagde mensen lijden onder de spanningen van het jachtige
bestaan dat zij leiden; we zullen er niet over uitweiden, maar zij maken soms
excentrieke bokkensprongen en keren niettemin meestal onverrichter zake
huiswaarts. Vooral de vermaledijde files brengen veel hartkloppingen teweeg;
de snelweg verandert vaak in een kafkaiaans landschap, waar machiavellisten in
een deux-chevauxtje de hele trukendoos opentrekken om de guerrilla op de lange
lindelaan zo nodig stiekem – pats-boem – met een watjekouw te
beslechten.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxix{Menigeen haalt in arren moede een gsm'etje
tevoorschijn, waarmee uitentreuren met de clientèle wordt gebeld om de
precieze locatie te melden; toeschouwers geven geen sjoege als zij midden in
het peloton worden geconfronteerd met deze iconen van het elektronicatijdperk.
De klok, o verafgode totem van technische productie, is voor velen de kop van
Jut; in een onverbiddelijke cadans tiranniseert de secondewijzer met
mathematische precisie de hele rataplan van efemere besognes.Waar is de tijd
dat kantklossters met engelengeduld minuscule verguldsels aanbrachten op
karmozijnen draperieën voor de soevereine chic van adellijken huize? Zij
zetten zich voor een habbekrats aan het spinnewiel, maar maakten zich nochtans
niet met een jantje-van-leiden ervan af.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxx{In de Middeleeuwen brachten benedictijner monniken met
hun wijdvallende pijen onder weidse kloostergewelven rust met hun gregoriaanse
gezangen gewijd aan hun Onze-Lieve-Heer; later recupereerden velen bij
renaissancistische melodieën van citer of klavecimbel. Heden ten dage
praktiseren corpulente luiwammesen hun jeuïge privé-hobby's bij vlammend
openhaardhout of barbecue; zij doen zich zonder veel egards te goed aan
ratatouille of balkenbrij, voorzover dat geen consequenties heeft voor hun
cholesterolgehalte.Pennenvrienden van het dictee, nu we dit fin de siècle in
de annalen bijschrijven, is het raadzaam zo niet noodzakelijk althans even
langzaamaan te doen; laat u niet te veel opjutten door geëxalteerde
gedachtekronkels, maar geniet volop van de ambrozijnen verrukkelijkheden des
levens!\gdic@par}
% 2000, Han van Gessel, De brief (spelling 1995), 31-33
\newcommand\gdictee@xxxi{Legt de handgeschreven brief te zijner tijd het loodje?
Die vraag rijst heden ten dage bij velen te midden van de rijkgeschakeerde
collectie goedbedoelde kerstkaarten, voorzover zij althans persoonlijke
pennenvruchten appreciëren. De e-mailcultuur heeft op kousenvoeten een
stilistische revolutie teweeggebracht; in bijdetijdse kattebelletjes wordt
uitentreuren gejijd en gejoud, terwijl cedilles en i-grecs er in de brij van
gedachtespinsels algauw allerbelabberdst van afkomen.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxxii{Allerwegen wordt je voorgehouden dat het
elektronicatijdperk de communicatiedrift rigoureus heeft aangewakkerd;
daarover prakkiserend word je door weifelingen overvallen: wordt dankzij het
apenstaartje niet met veel tamtam gecommuniceerd over te veel apekool? Wat
zullen we uitweiden over dat adellijke omaatje dat opstond uit haar crapaudtje
om, gezeten aan een ovale tafel, contact te leggen met haar geprivilegieerde
kleindochter ver weg overzee? Haar familiale ooggetuigenverslag zat boordevol
tante Betjes en clichés, maar niemand bracht haar van haar apropos. Bij
zeventiende-eeuwse genreschilders was de briefschrijfster een geliefd thema;
in sfeervol clair-obscur plachten zij een gracieus geklede vrouw af te beelden
die de ganzenveer in een porseleinen inktpotje doopte om als een sibille de
syllaben sierlijk te kalligraferen.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxxiii{Vroeger bracht een postiljon pakketjes met
roodgekleurde lak gedichte litanieën in een onverbiddelijke cadans op
verafgelegen locaties; later verbeidden dorpelingen reikhalzend de lokale
postbode, die er niet tegen opzag in weer en wind de langverwachte
schrijfproducten – als ware hij een mecenas – in geëmailleerde brievenbussen
neer te vlijen. Tegenwoordig moeten wij weleens grinniken om een elektronische
liefdesbrief; wie wil nu per e-mail vleierig worden aangesproken met
“Mijn koalaatje” of worden getrakteerd op freudiaanse minnelyriek over
sint-janskruid en karwijzaad of andere zotteklap om in het gevlij te komen?
Een hartenkreet ten slotte na wat zo-even te berde is gebracht: de brief, de
wonderzalf van het leven, gaat verloren als nog slechts halsstarrig wordt
geë-maild; blaas de schalmeien, sla de cimbalen en wek op tot een comeback van
het epistolaire metier.\gdic@par}
% 2001, Han van Gessel en Bas van Kleef, De portemonnee, 34-36
\newcommand\gdictee@xxxiv{Allerwegen maken kassiers en caissières zich in deze
decembermaand op voor een financieel project vanjewelste: na ommekomst van
2001 gaan zij vol fiducie over van de nationale munt op de euro. Dit geschiedt
ter wille van de Europese eenheid en met een soms excentriek
euro-enthousiasme: ‘eureka’ hoorden wij zopas nog een Europagezinde
europarlementariër op het achtuurjournaal geëxalteerd uitkrijten.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxxv{Sommige eurosceptici – vooral degenen die van jongs af
vertrouwden op de konterfeitsels in hun marokijnen portefeuille – vinden al
die euroambtenarij algauw potjeslatijn; in geë-mailde litanieën zingen zij
allesbehalve Brussels lof. Onder nostalgische prevelementen doen wij in een
mêlee van somtijds veronachtzaamde klanten onze sinterklaas- en kerstaankopen
met coupures die al decennialang rouleren; tot ons chagrijn hebben die – daar
helpt geen lievemoederen aan – straks nog slechts antiquarische betekenis.
Naar hartelust kopen wij cadeaus: stereotiepe barbiepoppen, cd'tjes met
rock-'n-rollmuziek, rococoachtige kalligrafieën, emaillen kookgerei en
geciseleerde etagères; en passant gaan wij tekeer tegen kittelorige employés
die achter in de winkel pootaan spelen.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxxvi{En à propos: wie van excursies naar Zuid-Europese
contreien vreemde valuta overheeft, moet daar halsoverkop van af zien te
komen; bij een volgend verblijf in den vreemde kun je er goedbeschouwd geen
cappuccino, carpaccio of chipolatapudding meer van kopen – een krankjorume
gedachte, maar nogal wiedes. Onze beurzen moeten een gedaanteverwisseling
ondergaan ten gerieve van de vrijemarkteconomie; één wens zij ons hopelijk
vergund: moge de beeltenis van de soevereine monarch, al is het geen
staatsiefoto, nooit ofte nimmer van overheidswege worden geëlimineerd.
Menig weifelaar zal na deze monetaire exercitie nog een tijdlang twijfelend
blijven hoofdrekenen, maar usance zal dat zogezegd niet worden; over pakweg
een jaar grinniken we om al dat gejeremieer over een dreigend numismatisch
debacle in de portemonnee.\gdic@par}
% 2002, Han van Gessel en Bas van Kleef, Telefoon!, 37-39
\newcommand\gdictee@xxxvii{Peinzende treinreizigers worden heden ten dage in hun
gecapitonneerde coupés frequent lastiggevallen; zij horen medereizigers sans
gêne en met bravoure telefonisch tekeergaan over intieme zielenroerselen en
particuliere aangelegenheden. Zelfs in de weidsheid van een rijke concertzaal
wordt de ascetische klavecinist die geconcentreerd en consciëntieus een
cantate begeleidt, rauwelijks gestoord door gedownloade riedels van een
hinnikend paard of een hit uit de toptien; je krijgt er welhaast het
heen-en-weer van.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxxviii{Mobiel bellen is inmiddels tot in de jongste
leeftijdscategorieën doorgedrongen; in scholen is het usance dat slimmeriken
en apenkoppen de godganse dag sms'en om met elkaar te communiceren over
efemere activiteiten en exotisch gedachtegoed. Het intermenselijk contact is
rigoureus veranderd; het robuuste bakelieten telefoontoestel en de somtijds
langverbeide conversatie zijn verdrongen door te veel geë-mailde lariekoek en
mobiel gewauwel, waarop meestentijds geen peil valt te trekken. Nooit ofte
nimmer had de negentiende-eeuwer Graham Bell kunnen voorzien wat zijn
avant-gardistische inventiviteit teweeg zou brengen; het product van zijn
visionaire exercities was indertijd prestigieus gerei van de geprivilegieerde
bourgeoisie en puissant rijken van adellijken huize.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xxxix{Thans is het mobieltje een financieel interessant
hebbedingetje voor velen; wie kan het zich ten langen leste nog permitteren op
pad te gaan zonder dat minuscule apparaatje in zijn precieuze ovale etuitje?
Decennialang was de telefoon een zegen; nu echter fronsen niet weinigen de
wenkbrauwen wanneer zij kantje boord het vege lijf redden na weer eens te zijn
gebruuskeerd door een druk pratende automobilist, die strijk-en-zet beweert
dat hij ondanks dat frenetieke gebel veilig rijdt. Aan de onoorbare praktijken
van gsm-junks valt nauwelijks meer te ontsnappen; nochtans lijkt dit de plaats
om de autistische wildbeller te kapittelen: beëindig als de wiedeweerga dat
nietsontziende gekoeioneer van de toch al veelgeplaagde medemens!\gdic@par}
% 2003, Han van Gessel en Bas van Kleef, De hittegolf, 40-42
\newcommand\gdictee@xl{In deze dagen van buiig sinterklaasweer en goeddeels
illusoire kerstpakketten gaan de gedachten van velen terug naar de voorbije
recordzomer; wekenlang zaten we bekaf onderuitgezakt bij onhollandse
temperaturen, een daarbijbehorend colaatje binnen handbereik. Bij tijd en
wijle werden we getrakteerd op ten minste eenendertig graden Celsius; sommigen
vielen dientengevolge abrupt in katzwijm en apocalyptische tv-beelden uit New
York illustreerden hoe gestrande metropassagiers in het pikkedonker langs
fluorescerende noodverlichting huns weegs gingen. Niettemin wilden tallozen
hun geplande exodus naar het zuiden voltooien; chauffeurs van beiderlei kunne
wachtten in hun luxueuze carrosserieën in eindeloze files soms tot
sint-juttemis, terwijl blèrende dreumesen in pyjamaatjes achter in de auto met
hun geëtter slapstickachtige taferelen aanrichtten.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xli{'s Middags, nadat ten langen leste in het
Middellandse-Zeegebied de turkooizen zee was bereikt, kwamen de minuscule
bikinietjes tevoorschijn; alras vlijden gepiercete, half ontblote of van
indiaanse mocassins en flatteuze tanga's voorziene lijven zich dicht opeen.
In dierentuinen legden de gelouterde langoest, de onthechte kaketoe alsook de
doorgaans flegmatieke kapucijneraap alledrie bijkans het loodje; op de Veluwe
daarentegen gedijde de exotische koninginnenpage en in lommerrijke stadstuinen
zocht de heidevlinder nijver naar nectar. Ten gevolge van de weersgesteldheid
verspreidden zich afgelopen zomer plantensoorten die we in onze contreien
ternauwernood kenden; ongebreideld floreerden allerwegen acacia, eucalyptus en
apebroodboom – nog even en veldleeuweriken kunnen hun nesteldrift botvieren in
hoog opgeschoten pampagras.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xlii{Majesteitelijk trok de zonnegod Helios in zijn door
galopperende paarden voortgesleurde wagen langs het azuurblauwe zenit;
langgeleden gebrevetteerde meteorologen bepeinsden of twijfels over rigoureuze
klimaatschommelingen niet ijlings moesten worden gelogenstraft. Goedbeschouwd
snakten we kortgeleden nog naar Siberische vrieskou, maar inmiddels wordt je
door een bijdehante havo-leerling die halverwege juli nog spectaculair in de
rondte skateboardde, alweer ontactisch toegesnauwd dat hij een zonovergoten
pinksterdag verbeidt; het is ook nooit goed!\gdic@par}
% 2004, Jan Mulder en Remco Campert, Normen en waarden, 43-45
\newcommand\gdictee@xliii{ Ondanks zijn chronische ingewandsziekte begon de
comicus zijn dagelijkse cadans met een eigenzinnige gedachte-exercitie over
normen en waarden, oftewel gedragingen die hij graag geïmplanteerd zag bij
vreemde vogels in zijn niet-geseculariseerde santenkraam. Een desperate zwaluw
zwenkte zonder egards rakelings langs zijn rechterooglid; wat behelsde deze
even precieze als steile duikvlucht van dit creatuur, gracieus als een
libellenkind?\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xliv{ De gecraqueleerde deur van zijn werkkamer ging open;
het was drs. Mallebrootje, Tweede-Kamerlid uit Elst, tevens uitvinder van de
geluiddemper tegen gerommel in de maag, die een exceptioneel goed humeur op 's
mans gelaat fourneerde. Het was ijzingwekkend kil in het in Oudhollandse stijl
gedecoreerde vertrek; het jonge ding uit de achterban gooide nog wat antraciet
in de kachel, vooraleer zij de hooggeplaatste confrères met hun modieuze
molières meetroonde naar de catacomben waar gebruuskeerde armlastigen bijkans
voor pampus lagen. In deze macabere ambiance klonk in een sinistere hoek
opeens een ridicuul gerijmel: een kwetterende kwibus sms'te met een vinkenslag
een geïmproviseerde rap naar het mobiele nummer van de primus inter pares
onder de pleitbezorgers voor onze normen en waarden.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xlv{“Verifieer en royeer, linieer en prioriteer, maar ik
interrumpeer; ik stuur jou naar het hellevuur, jij komische karikatuur met je
quasi-boeddhistisch surrogaat in je correlerend cosmetisch internaat.” De
heren keken beiden uit hun ogen als paleozoën die op het internet waren
terechtgekomen; zij deden schielijk een schietprevelementje en deleteten
onverwijld pats-boem het vileine sms'je uit het elektronische bestand. Het
jonge ding droeg ook een steentje bij aan de resuscitatie van de sfeer en
friemelde wat aan haar kousenband, zodat vanonder haar plissérok een glimp van
haar verleidelijk getatoeëerde dijtje tevoorschijn kwam; Mallebrootje
verijsde, de comicus hield op met prakkiseren en de wereld was weer een
heerlijke likkepot!\gdic@par}
% 2005, Herman Koch, Thuis voor de buis, 46-48
\newcommand\gdictee@xlvi{Die tintelende nazomerdag was de luie, gesubsidieerde
bohémien zich al 's morgens vroeg te buiten gegaan aan een dolce far niente op
zijn aftandse tweezitscrapaudtje. De antiheld deed alles op zijn elfendertigst
en leverde de op z'n jan-boerenfluitjes in elkaar geflanste genreschilderijen
steevast te elfder ure voor de subsidiëring af bij de mecenassen. De
luiwammesende vrijeberoepsbeoefenaar keek naar het tv-kanaal van de op
reclame-inkomsten gedijende supercommerciële pulpzender; daar werd net het
eerste tête-à-tête van een twee-eiige tweeling vastgelegd.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xlvii{De door treiterijen geteisterde anchorman die in beeld
kwam, was het door Jan en alleman voor overgelopen farizeeër versleten
kijkcijferkanon; hij werd door onze kunstenmaker beschouwd als bijdetijdse
ambassadeur van de jansaliegeest die het janhagel abusievelijk voor
excentriciteit verslijt. “Waar blijft mijn croque-monsieur?”, blèrde de
aquarellist naar zijn eega, een voormalige heroïneprostituee, die een half
dozijn dictees terug, toen zij nog een frêle spring-in-'t-veld was, op de
vip-plaats van de parkeerfaciliteit de reputatie van een promiscue
oud-Tweede-Kamerlid te gronde had gericht.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@xlviii{Zelf was dit op zijn eigen idee-fixe terende product
van de bohème ook geen casanova meer; maar zoals zijn muze in een geforceerd
up-tempo de wijnfles en de kurkentrekker binnenbracht, deed zij hem verlangen
naar de nymfomane gepiercete lolita naast wie hij zich kortgeleden nog
terneervlijde. Alleen de T-vormige accessoires van haar telkenmale geüpdatete
gsm'etje verlenen haar nog een fractie sex-appeal, bedacht hij toen hij de
etiketloze fles als een pasgeboren baby dodijnde in zijn elleboogholte. “Dat
je als een houten klaas de reclameomzet van de nieuwe zender opvijzelt, is tot
daar aan toe”, zei het in een feeerieke boerka gehulde ex-seksobject terwijl
zij wat gemorste tuttifrutti onder het smyrnatapijt wegwerkte, “maar je kunt
tenminste toch je schoenen uittrekken!”\gdic@par}
% 2006, Marin Bril, Een soapopera, 49-51
\newcommand\gdictee@xlix{De vrouw die het hippe grand café binnenliep, een miss
twiggy aan de goede kant van de veertig, was smaakvol uitgedost in een
bordeauxrode deux-pièces en een blouse met ovale vlakken, het precieuze
gezicht perfect in de make-up. Op de bühne van het horeca-etablissement stond
een diskjockey die deathmetal en francofone hiphopnummers mixte tot een
eclectische brij; een amuzikaal karweitje waarvan nochtans al menige
liveopname was gemaakt. Enfin.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@l{Te midden van de pret makende jongelui leek praten ten
enenmale onmogelijk, maar ondanks de tenhemelschreiende herrie wist de bij de
ober in het gevlij gekomen vrouw een breezer en een schaaltje petitfours te
bemachtigen. Ze keek welhaast smachtend naar de deur, maar werd bijwijlen
afgeleid door een slecht afgerichte dobermannpincher die niet alleen stonk,
maar eens te meer met continu geblaf het beatjuggelen versjteerde. Daardoor
miste ze de entree van een fijngebouwde, wat oudere man – harrypotterbrilletje
onder een cabareteske coupe van witte krullen – die bij de bar zijn
stereotiepe caipirinha bestelde voordat hij haar ontwaarde.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@li{Hij zoende haar vluchtig en begon haar op even onheuse
als dedaigneuze wijze toe te spreken: dat gedoe van Cupido met zijn
pijl-en-boog was over en uit; het verplichtte hem hun ontwrichte latrelatie te
beëindigen. Zij wist zo een-twee-drie geen ad remme riposte te bedenken, maar
verkocht hem een volmaakt kletsende oorvijg; hij belandde op de grond zodat
hij, klem geraakt tussen het meubilair, eruitzag als een knock-out geslagen
bokser. Hij kreunde, en terwijl de muziek uitfadede, haastte zij zich
verdwaasd de zaak uit – onder applaus, dat wel, en toen zij de drempel
overging en half buitenstond, was nog net te horen dat zij hem halfluid
uitmaakte voor guppy.\gdic@par}
% 2007, Jan Wolkers, De ladder naar lust, 52-54
\newcommand\gdictee@lii{Na het verorberen van de laatste schep hete bliksem –
een brijige stamppot, in den beginne gecreëerd door een chef-kok die ten
eeuwigen dage het ovenvuur na aan de schenen moet worden gelegd – nam mijn
vader zijn bijbel ter hand. “Jakobs droom te Betel, Genesis 28 vers 12. De
jakobsladder. Jakob gaat slapen met zijn hoofd op een steen en ziet in zijn
droom een ladder waarover engelen op en neer gaan”, zei hij onderwijzend tegen
de kleintjes.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@liii{“God staat boven aan de ladder en belooft hem het land
waarop hij ligt. Daarna wordt de steen door Jakob geolied.” Mijn oudste broer
fluisterde: “Die zevenslaper heeft zo dadelijk geen brillantine meer nodig.”
Ik stelde me intussen voor dat ik neergevlijd, doezelend in de exquise, zurige
sfeer van winterkost, met mijn hoofd boven op de grote kei lag die in onze
schuur het vat afdekte waarin melkzuurbacteriën tekeergingen in fijngesneden
wittekool. Jaren later, toen mijn vaders Schriftlezing allang was verstomd,
zag ik de oudtestamentische scène luchthartig geïnterpreteerd terug in een
plafondschildering in het bisschoppelijk paleis van Udine.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@liv{In Tiepolo's Bijbelse werk ‘De droom van Jakob’
ontwaarde ik wat ik van jongs af aan al vermoedde: dat deze gedweeë wezens
allerminst onzijdig zijn, maar beschikken over mollige vrouwenkuiten. Bij een
enkele vieve engel zag je zelfs, klip-en-klaar in de roze schemer van de
opwaaiende gewaden, dat het soigneren van het schaamhaar nog niet tot het
koninkrijk der hemelen was doorgedrongen. Het waren geen Godsgezanten, maar
bacchanten, ladderzat op weg naar de furieuze, in het uitdeinend heelal
weerkaatsende geluidsorgie van Jimi Hendrix, de meester van de gitaarriff, die
ziel en zaligheid uit zijn schrepele lichaam perste.\gdic@par}
% 2008, Kristien Hemmerechts, Hartenpijn, 55-57
\newcommand\gdictee@lv{Nadat ik jarenlang zielenknijpers had geconsulteerd voor
een aandoening die in negentiende-eeuwse traktaten als spleen wordt
omschreven, besloot ik mijn heil niet langer in antidepressiva te zoeken. Ik
zocht een Mariaheiligdom waar ook steilorige vroegeenentwintigste-eeuwse
niet-gelovigen zich konden neervlijen om de genezing af te smeken van
levercirrose, ontstoken bronchiën, X-benen of een acuut accres van genitale
wratten.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@lvi{Op advies van Chaucer, Groot-Brittanniës meest
gelauwerde laatmiddeleeuwse dichter, plande ik mijn pelgrimstocht in april, de
uitgelezen maand om naar een bedevaartsoord te trekken, of dat nu ligt in
mediterraan of Saharaans gebied. Als fan van Hugo Claus' Oostakkerse gedichten
lokte mij het Oost-Vlaamse Oostakker met zijn neogotische
Onze-Lieve-Vrouwekerk, al spelen de pennenvruchten van onze betreurde bard
veelal in een rabelaisachtig sodom en gomorra. Ik hing een schapuliermedaille
om, speldde wat blingbling op mijn revers, leerde het Onzevader uit mijn
hoofd, boekte overnachtingen in een x-aantal lowbudgetkloosters en sloot me
aan bij een colonne ultradevote adellijke pelgrims.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@lvii{Hoewel ik me had voorgenomen alleen bij het
ecclesiastische en eschatologische stil te staan, bezweek ik voor de
seduisante elixers, de eau des carmes en de geuzelambiek die rooms-katholieke
monniken 's avonds serveerden. Overdag bestreed ik gênante katers en werd mijn
queeste nu ook door een pernicieuze zondelast bezwaard, zodat ik rozenhoedjes
mompelend voortsjokte naar mijn eindbestemming, die als een eldorado almaar
elusiever werd. Kon een jozefshuwelijk me verlichten, wilde ik weten van een
getonsureerde benedictijnerabt, waarop hij me in zijn gebronsde armen sloot en
mijn larmoyante weltschmerz godzijdank eindelijk voorgoed vervloot.\gdic@par}
% 2009, Gerrit Komrij, Carrière, 58-60
\newcommand\gdictee@lviii{Het mistte zo, dat ik de afslag miste; die zin liet
mij kennismaken met het dictee, waardoor ik stante pede van school af wilde,
vanwege te veel voor-de-gek-houderij, al kende ik alle jaartallen van
Krimoorlog tot Bokseropstand. Spellen was een ambigue zaak: in
automatischepiloottoestand lukte het me vanzelf, maar zodra ik erover nadacht,
weifelde ik of gênant zo'n fransozendakje had of niet; ja al die
pietje-preciezerige accenten vond ik stupide, maar het gedoe met dat al of
niet aaneenschrijven nog wel het stupiedst.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@lix{Voortijdige schoolverlaters zijn dappere dodo's op weg
naar Bommelskonten; maar uiteindelijk raakte ik toch nog keurig netjes
getrouwd, met een baan onder de balkenendenorm maar wel dicht daarbij, en met
collegaatjes die ervan uitgaan dat ik geen cultuurbarbaar ben; ik ben
tenslotte Tweede Kamerlid. Dat fraaie traktement is meegenomen, want mijn eega
is een funshopper; niet zo'n barbiepop die alle braderieën afstruint waar Jan
en alleman wel een paar eurootjes kan stukslaan, maar een cliënte van pico
bello etablissementen. Tweemaal 's weeks gaat ze een dagje statten, waarbij ze
als een kenau in exprestempo alle jezusfreaks die de Heer en Zijn werken
prijzen omverloopt, diverse rollatorrijpe oudjes meesleurend die aan het
nordicwalken zijn, en dat alleen omdat ze een nieuw eau de toiletteje heeft
gespot.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@lx{Zwaarbeladen keert ze huiswaarts, sprenkelt eau de
cologne uit de eau-de-colognefles en begint op internet eBay af te schuimen
voor een zo goed als nieuw Blu-rayspelertje. Als manlief ben ik de financiële
kop-van-jut, al kent haar koopdrift één pluspunt: jaarlijks kunnen we voor een
extra vakantietje eropuit gaan van het geld dat onze koters met haar
luxevoorwerpen op de vrijmarkt terugverdienen. Mijn huwelijk mag direct uit
Dantes Hel komen, die schooldag waarop het dictee me ging tegenstaan, was wel
het grootste debacle van mijn leven, want als ik toentertijd beter had leren
spellen, was ik allang politicus af en nu een wat minder gedweeë
geldschieter.\gdic@par}
% 2010, Tommy Wieringa, Kakofonie, 61-62
\newcommand\gdictee@lxi{De tijden zijn in zoverre interessant dat ze kakofonisch
zijn; je moet bijwijlen je oren dichtstoppen tegen het tenhemelschreiende
geblabla van de muezzins van de eeuwige vergelding in het ene oor en dat van
de filistijnen van het geperoxideerde ressentiment in het andere. Geüpgradede
Hoekse en Kabeljauwse twisten: de shoarmabakkers versus de aardappeleters,
allen met vuvuzela's bewapend; hun zuurstofarme hersentjes verkleinen je
wereld en brengen haar binnen de afrastering van hun woestijngod of hun
karikaturale weergave van joods-christelijke axioma's en verlichtingsidealen.
Die boeroepers nemen het licht juist weg met hun stijlmiddelen van de
provocatie en de daarbij behorende inflatoire hyperbolen, terwijl de man in
het midden, de verdediger van de orde, mijmert over een vreedzame
stadssamenleving zoals bijvoorbeeld het Oost-Galicische Lemberg eens
was.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@lxii{Lemberg, dat multinationale en multilinguïstische
Habsburgse babylon, die co-existentie van Asjkenazim, Roethenen, Polen,
Duitsers, Armeniërs – door en door tolerant uit noodzaak en goede wil, laisser
faire opgetuigd met een civilisatorische missie en een architectonisch mozaïek
van gotiek, neoclassicisme en art deco. Nochtans werden de tijden ook
toentertijd interessant en viel de stad achtereenvolgens toe aan het
gerestaureerde Polen, nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie – haar namen waren
Lemberg, Lwów en Lviv, de Polen en Armeniërs waren verdreven en de Joden
uitgeroeid. Hun huizen werden nu bewoond door Oekraïners; enigszins beduusd
namen zij die verrukkelijke, lege stad in.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@lxiii{Lemberg werd het failliet van de
vroegtwintigste-eeuwse multiculturaliteit, alleen zijn begraafplaatsen spreken
nog in vele talen. Wie zullen straks de halflege flatwijken van Amsterdam,
Culemborg dan wel Gouda innemen als hun bewoners zijn verjaagd door de
dompteurs van de thymotische woede, wier dromen de nachtmerries van de
eerste-, tweede- en derdegeneratieallochtonen zijn? Opzichtig negeren zij die
wet van consciëntieus bestuur die door het taoïsme wordt gepostuleerd: regeer
de staat zoals je een klein visje bakt (behoedzaam).\gdic@par}
% 2011, Arnon Grunberg, Zelfverminking, 63-65
\newcommand\gdictee@lxiv{In dit dictee zal ik een gedeelte van Sigmund Freuds
gedachtegoed expliqueren aan BN'ers, BV's en andere mensen die nooit ofte
nimmer iets van hem hebben gelezen of die net als Nabokov en Van het Reve een
diep gegronde hekel aan hem hebben. Psychoanalyticus Sigmund Freud,
theoreticus van het oedipuscomplex, definieert in zijn essay ‘Het onbehagen
in de cultuur’ uit 1930 cultuur als datgene waarmee wij onszelf en de wereld
hebben geprobeerd te temmen; ook het verbod op incest is geenszins anders dan
een verkeersregel voor de menselijke omgang.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@lxv{Het ‘verbod op de incestueuze objectkeuze’, zoals Freud
het accuraat formuleert, is ooit geïnitieerd om impulsief bloedvergieten te
voorkomen; het gaat om seks, want zoons willen eigenlijk coïteren met hun
moeder. Om dat doel te bereiken moet de zoon zijn vader, zijn concurrent,
elimineren, want de geprivilegieerde vader wil zijn eega niet met zijn zoons
delen – choquant en egoïstisch; het incestverbod is feitelijk een poging
machtsverhoudingen te reguleren. In jip-en-janneketaal: wetten waardoor
conflicten kunnen worden voorkomen; het taboe op incest blijkt niet zozeer
een ethische kwestie, als wel een machtsaangelegenheid en hoe daarmee om te
gaan.\gdic@par}
\newcommand\gdictee@lxvi{Nu willen jullie uiteraard wel eens weten wat dit
allemaal met cultuur te maken heeft, welnu, cultuur wordt door Freud getypeerd
als een soort vader die eist dat wij onze libidineuze neigingen onbevredigd
laten in ruil voor symbolische of reële liefde. Freud noemt dit
‘zelfverminking’, en ook als wij ten huidigen dage de natiestaat in ogenschouw
nemen, is er de oude ruil; de burger raakt gedomesticeerd, oftewel hij ziet af
van de meeste driftbevrediging, een proces dat wordt geleid door politieke,
religieuze en andere autoriteiten. Wanneer de oproerpolitie op burgers
inslaat, zien wij, eerder dan het geweldsmonopolie van de staat in praktijk,
enkele matig betaalde fascistoïde ambtenaren, die de gelegenheid krijgen hun
driften te bevredigen.\gdic@par}
% 2012, Adriaan van Dis, Zijn waar wij niet zijn, 67-69
\newcommand\gdictee@lxvii{De dichter Charles Baudelaire die zonder
kitschtrukendoos de schoonheid blasfemeerde door uit modder goud te
destilleren, vergeleek het leven met een ziekenhuis waarin iedere patiënt
coûte que coûte een ander bed opeist. Zo wenst de een het behaaglijk comfort
van een vredige twee-onder-een-kapwoningwijk, de ander de kick van een
no-goarea. Wij willen zijn, waar wij niet zijn. Scheepsarts-dichter
Slauerhoff, die alle wereldzeeën bevoer, werd godbetert een gedweeë
dorpsdokter en jeremieerde dat op plattelandse achterafplaatsjes never nooit
een laag-bij-de-grondse boerenkop werd gesneld. Ervan uitgaande dat in een
a-priorikeus ook een verlies besloten zit, wik en weeg ik mij een ons. Wat
wordt het? Een armeluisleven zoals monniken propageren of de verrukkelijke
weelde van de nouveaux riches?\gdic@par}
\newcommand\gdictee@lxviii{Een megasimpel ge-sms'te mededeling of een minutieus